W granicach parku krajobrazowego znajdują się zarówno tereny przekształcone przez człowieka, jak i obszary
o cennym i mało zmienionym krajobrazie oraz o dużej wartości przyrodniczej i kulturowej.
Krajeński Park Krajobrazowy zajmuje północno-zachodnią część obszaru województwa kujawsko-pomorskiego.
Jest to Park o największej powierzchni w województwie, zajmuje 73.850 ha. Zróżnicowana rzeźba terenu
polodowcowego, doliny rzeczne oraz ponad 100 jezior mają duży wpływ na krajobraz Krajny. Bierze tutaj swój
początek dwanaście rzek z krystalicznie czystą wodą. Najbliżej naszego ośrodka jest malownicza rzeka Orla oraz ciąg 7 jezior leśnych. Dominującym krajobrazem jest krajobraz rolniczy urozmaicony zadrzewieniami i licznymi
oczkami wodnymi. Na bagnach i torfowiskach występują liczne rośliny chronione jak: rosiczka, żurawina
błotna, bagno zwyczajne. Występuje tu bogata i różnorodna szata roślinna, są tu także chronione i rzadkie
gatunki zwierząt.
Lasy zajmują około 29 % powierzchni. Są one bardzo zróżnicowane, zachowały się tu prawie wszystkie
zbiorowiska leśne, takie jak: bory sosnowe i mieszane, lasy liściaste, grądy, dąbrowy, buczyny oraz łęgi i
olsy.
Lasy spełniają bardzo ważną funkcję w przyrodzie, ponieważ stanowią niezbędny element równowagi
ekologicznej , gwarantują różnorodność i ciągłość życia na ziemi, chronią powietrze i glebę, zabezpieczają
zasoby wodne oraz kształtują i wzbogacają krajobraz, w którym żyje człowiek.
W Krajeńskim Parku Krajobrazowym znajduje się najwyżej położony punkt województwa kujawsko-pomorskiego –
Czarna Góra w tzw. Górach Obkaskich. Na północ od Więcborka poszczególne kulminacje moren czołowych sięgają do 149,1 m n.p.m., a na południe od tego miasta osiągają 137,4 m n.p.m.
Na terenie Krajny zachowało się wiele obszarów o charakterze
zbliżonym do naturalnego.
Położony jest on w centralnej części Pojezierza Krajeńskiego – największego mezoregionu Pojezierzy
Pomorskich. Jest największym wśród ośmiu parków krajobrazowych województwa kujawsko-pomorskiego.
Sieć rzeczna parku jest bardzo bogata, aż dwanaście rzek bierze swój początek na terenie Parku ze źródeł z
krystalicznie czystą wodą. Są one łącznikami jezior położonych w rynnach, rzadko tworząc odcinki własnych
dolin. Do większych cieków przepływających przez KPK lub płynących na jego peryferiach należą: Kamionka,
Sępolenka, Krówka, Wytrych, Kicz i Lucimka, które są dopływami Brdy oraz Orla, Łobżonka, Rokitka uchodzące
do Noteci. Mamy tu więc do czynienia z obszarem wododziałowym, z którego wody powierzchniowe należą do
dorzecza Wisły i dorzecza Odry. Wszystkie rzeki wzbogacają krajobraz Parku, a w wielu miejscach są jego
ozdobą.
Ważnym komponentem krajobrazu Krajeńskiego Parku Krajobrazowego są jeziora, które w zdecydowany sposób
podnoszą jego walory przyrodnicze i turystyczne. Jest ich ok. 100. Różna jest ich wielkość i geneza. W
olbrzymiej większości są to wydłużonego kształtu jeziora rynnowe wyznaczające kierunek odpływu wód
roztopowych spod lądolodu. Największe to: Więcborskie (ok. 200 ha), Mochel (153 ha), Sępoleńskie (159 ha),
Stryjewo (151 ha), Witosławskie (107 ha) i Lutowskie (156 ha). Jeziora mniejsze, położone w rynnach,
tworzą w kilku miejscach charakterystyczne wielokilometrowe ciągi. Najdłuższe to: ciąg „lutowsko-
sępoleński” biegnący od Jeziora Mielec na zachodzie gminy Sępólno Krajeńskie do Jeziora Niechorz na
wschodzie, ciąg „jezior sypniewskich” od Jeziora Diabli Kąt do Jeziora Stryjewo na południu gm. Więcbork,
ciąg „czarmuńsko-witosławski” od Jeziora Głęboczek Mały k/Borzyszkowa w gminie Więcbork do Jeziora
Witosławskiego w gm. Mrocza. Wśród jezior małych i nie powiązanych w zespoły czy ciągi rynnowe, lecz
występujących pojedyńczo, są jeziora wytopiskowe, które powstały w zagłębieniach po stopnieniu brył
martwego lodu lodowcowego. Jest ich w parku bardzo dużo i występują w różnych jego miejscach m.in. w
leśnych zaciszach czy wśród pól i łąk.
W czystych jeziorach Krajeńskiego Parku Krajobrazowego kryją się raki. Ichtiofauna jest reprezentowana w
dużej mierze przez pospolite gatunki ryb krajowych. Zbiorniki wodne zasiedlają m.in. leszcz, okoń, karaś,
szczupak, lin, płoć. Podczas wędrówek można spotkać płazy. Liczebność płazów w ostatnich latach spadła,
wiele zagrożonych jest wyginięciem np. kumak nizinny. Spośród płazów ogoniastych na terenie Krajeńskiego
Parku Krajobrazowego występuje traszka zwyczajna, można też spotkać traszkę grzebieniastą. W obrębie
granic KPK stwierdzono występowanie 3 gatunków ropuch: dominującej ropuchy szarej, ropuchy paskówki i
ropuchy zielonej. Z uwagi na liczne grunty uprawiane rolniczo teren Parku upodobała sobie grzebiuszka
ziemna. Z lasami i terenami zielonymi związana jest rzekotka drzewna. Gady w Krajeńskim parku
Krajobrazowym są reprezentowane przez jaszczurki zwinkę i żyworódkę. Lasy zamieszkuje także padalec oraz
żmija zygzakowata. Ptaki są najliczniejszą grupą fauny kręgowców. Ich siedliska są bardzo zróżnicowane.
Przystosowane do życia w środowiskach wodnych są przede wszystkim: łyski, perkozy dwuczube, krzyżówki,
łabędzie nieme, perkozki, gągoły, cyraneczki. Niezwykle interesującym ptakiem występującym na terenie KPK
jest żuraw. Nie bez powodu został on uznany za symbol Parku. Występuje on masowo na całym obszarze
Krajeńskiego Parku Krajobrazowego. Warto wspomnieć o licznych gatunkach ptaków towarzyszących człowiekowi,
zasiedlających gospodarstwa domowe i ogrody. Przykładem mogą być bocian biały, jaskółka, wróbel, jerzyk,
mazurek. Innymi gatunkami ptaków związanych z Parkiem są ptaki drapieżne: jastrząb, kobuz, krogulec, kania
ruda, bielik. W KPK występują również sowy takie jak np. puchacz. W lasach Krajny występuje wiele gatunków
zwierzyny łownej: jelenie, daniele, sarny, dziki, lisy, borsuki, jenoty i kuny, a na polach zwierzyny
drobnej: zające, kuropatwy oraz bażanty. U wielu gatunków sukces rozrodczy jest możliwy dzięki zachowaniu
specyficznych biotopów, co sprawia, że wiele gatunków utrzymuje tutaj swoją pulę genową, podczas gdy w
innych częściach kraju często jest to utrudnione.
Szata roślinna Krajeńskiego Parku Krajobrazowego jest bardzo zróżnicowana. Krajeński Park Krajobrazowy
wyróżnia się spośród terenów sąsiednich dużym bogactwem botanicznym. Najlepiej w stanie naturalnym
zachowały się tu zbiorowiska wodne i bagienne, a także torfowiskowe. Spośród całej gamy zbiorowisk na
uwagę zasługują chronione rośliny wodne jak grążel żółty i grzybień biały odznaczające się wśród zielonych
liści swoimi pięknymi kolorami. Wśród torfowisk niskich często można spotkać różne gatunki turzyc, z
którymi najczęściej występują kosaciec żółty, jaskier płomieńczyk czy fiołek błotny. Torfowiska są również
miejscem występowania objętych ochroną rosiczek, widłaków, żurawiny błotnej czy też reliktowej bażyny
czarnej. Ważnym walorem szaty roślinnej KPK są łąki, wśród których można się doszukać szeregu
interesujących gatunków flory. Na wilgotnych glebach w pobliżu dolin można spotkać łąki rajgrasowe, w
skład których wchodzą liczne trawy, jak np. tymotka łąkowa, bodziszek łąkowy, rajgras wyniosły, kupkówka
pospolita. Z polami zbożowymi są związane najczęściej kwitnące na czerwono maki, fioletowe kąkole czy
niebieskie chabry. Na terenie KPK stwierdza się wiele gatunków chronionych związanych z lasami liściastymi
jak lilia złotogłów, wawrzynek wilczełyko, podkolan biały, pluskwica europejska.
źródło tekst: KPK, foto: Szymon Grabinski